Kto i w jakiej sytuacji może ogłosić upadłość?

Na czym polega upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka to specyficzny rodzaj upadłości dotyczący osób fizycznych, które nie są przedsiębiorcami. Od 2020 roku zadłużeni prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą traktowani są tak samo jak konsumenci i również mogą ogłosić upadłość. Na czym ona polega? Na ogłoszeniu niewypłacalności dłużnika przez sąd, co prowadzi do rozpoczęcia postępowania upadłościowego.

Po co ogłasza się upadłość konsumencką?

Ogłoszenie upadłości daje możliwość uregulowania zobowiązań w sposób kontrolowany, chroniący dłużnika przed egzekucją komorniczą, a także umożliwiający mu rozpoczęcie nowego życia i budowania na nowo swojej sytuacji finansowej. Stanowi tym samym jedno z najskuteczniejszych rozwiązań dla osób, które znalazły się w bardzo trudnym położeniu finansowym i nie wiedzą, jak spłacić dług, który przez lata jedynie narastał. W takim położeniu znajdują się zarówno osoby, które zostały mocno doświadczone przez los i np. z uwagi na chorobę własną lub kogoś bliskiego nie są w stanie spłacać zaciągniętych kredytów, a jednocześnie nie dysponują majątkiem, który pozwoliłby na pokrycie zobowiązań, jak również ci, którzy dopuścili się zaniedbań i w problemy wpędzili się przez nieodpowiedzialne zachowanie.

Jak duża jest skala problemu? Statystyki jasno pokazują, że etyka płatnicza Polaków pozostawia wiele do życzenia. Z informacji gromadzonych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej wynika, że w ubiegłym roku (2022) upadłość konsumencką ogłoszono w stosunku do 15 622 osób. Wciąż rekordowy pod tym względem pozostaje rok 2021, kiedy to liczba upadłości konsumenckich sięgnęła 18205. Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo, że stan ten wkrótce ulegnie zmianie, gdyż tylko przez pierwsze 9 miesięcy 2023 roku upadłość konsumencką ogłoszono wobec ok. 15 000 osób!

Jakie warunki trzeba spełnić, aby ogłosić upadłość konsumencką?

Aby móc ogłosić upadłość konsumencką, dłużnik musi spełnić pewne warunki. Do 2020 roku ogłoszenie upadłości było dość trudnym zadaniem, gdyż sądy oddalały ponad połowę wniosków z uwagi na fakt, że wnioskodawca doprowadził do ogromnego zadłużenia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Wszystko zmieniło się 24 marca 2020 roku, kiedy to znowelizowano prawo upadłościowe i wprowadzono do niego zapisy, które nie przewidują w ramach upadłości konsumenckiej badania przyczyn niewypłacalności. Od tamtego momentu nie ma tym samym znaczenia, czy wnioskodawca celowo wpędził się w problemy, czy jego trudne położenie wynika ze splotu wielu nieszczęśliwych zdarzeń. Jak można przypuszczać, nowelizacja prawa upadłościowego szybko doprowadziła do masowego wręcz wzrostu liczby postępowań upadłościowych.

Oczywiście nie znaczy to, że każdy, kto zaciągnie liczne zobowiązania i przeznaczy pozyskane środki na zabawę i spełnianie swoich zachcianek, będzie mógł liczyć na umorzenie długu. Powody niewypłacalności zostaną zbadane, ale dopiero później, tj. po ogłoszeniu upadłości. Również na tym etapie zapadnie decyzja dotycząca oddłużania. Po dokładnym zbadaniu sytuacji dłużnika i ustaleniu masy upadłościowej sformułowany zostanie plan spłaty wierzycieli, który rozpisuje się na 36 miesięcy. I tu trzeba wspomnieć o tych dłużnikach, którzy do ogromnego zadłużenia doprowadzili celowo – w ich przypadku plan spłaty może zostać wydłużony do aż 7 lat.

Wróćmy jednak do warunków upadłości konsumenckiej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami podstawowym warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku jest niewypłacalność wnioskodawcy. Prawo upadłościowe definiuje pojęcie niewypłacalności w art. 11 Ustawy o prawie upadłościowym. Brzmi on następująco: „dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych”. Ustawa jasno precyzuje również, że o utracie zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych mówimy wtedy, gdy „opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące”. W kontekście osób prawnych z kolei o niewypłacalności mówi się w sytuacji, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku dłużnika, a stan ten utrzymuje się przez okres dłuższy niż 24 miesiące.

Drugim warunkiem jest posiadanie ośrodka życia na terenie kraju. Należy przez to rozumieć centrum interesów osobistych i gospodarczych, a więc powiązania rodzinne, aktywność zawodową, społeczną czy polityczną.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jak sama nazwa wskazuje, wymaga również statusu konsumenta. Jeśli zatem przedsiębiorca planuje ogłosić upadłość, musi wcześniej zamknąć prowadzoną działalność i złożyć wniosek o wykreślenie z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG). Dopiero po dopełnieniu tych formalności możliwe jest zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Ile trwa postępowanie upadłościowe?

Czas trwania postępowania upadłościowego w przypadku upadłości konsumenckiej może się różnić w zależności od wielu czynników. Postępowanie nie powinno jednak trwać dłużej niż 6–8 miesięcy. W tym czasie sąd i syndyk zajmujący się postępowaniem będą prowadzić analizę sytuacji finansowej dłużnika, weryfikować wierzytelności oraz ustalać plan spłaty długów. Sama spłata może zostać rozpisana na maksymalnie 7 lat. Dopiero po dobrowolnej egzekucji majątku oraz zrealizowaniu ustalonego planu spłaty dłużnik może się cieszyć z bycia uwolnionym od pozostałych zobowiązań.

Niezwykle ważne jest, by rzetelnie wywiązywać się z sądowych postanowień. Jeśli z różnych względów dłużnik przestanie spłacać zobowiązanie zgodnie z ustaleniami planu spłaty, jego upadłość konsumencka automatycznie przestaje obowiązywać. W praktyce oznacza to, że wszystkie zobowiązania pozostają w mocy, a dotychczasowi wierzyciele mogą ponownie dochodzić swoich praw na drodze postępowania cywilnego. Prawdopodobne jest więc to, że szybko wznowione zostaną działania windykacyjne, a w efekcie wartość zadłużenia zacznie dynamicznie rosnąć.

Co zrobić w sytuacji, gdy ustalona w planie spłaty rata staje się zbyt dużym obciążeniem, np. z uwagi na rosnące koszty życia lub utratę dotychczasowej pracy? W takiej sytuacji najrozsądniejszym działaniem będzie wystąpienie do sądu o anulowanie pozostałej części spłat. Nawet jeśli sąd się nie przychyli do tego wniosku, może istotnie obniżyć wysokość miesięcznych rat. Wielu dłużników, którzy ogłosili upadłość konsumencką, wpłaca symboliczne wręcz kwoty, więc dostosowanie planu spłat do aktualnej sytuacji finansowej dłużnika jest jak najbardziej realnym scenariuszem.

Gdzie i jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką?

Spełniasz wszystkie kryteria, które warunkują pozytywne rozpatrzenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej? Nie pozostaje nic innego jak tylko skierować taki wniosek do sądu rejonowego, właściwego dla twojego miejsca zamieszkania. Dokonać tego możesz zarówno osobiście, jak i za pośrednictwem poczty.

W jakich sytuacjach sąd może odrzucić wniosek? W przypadku działania na szkodę wierzyciela, posiadania majątku wystarczającego do spłaty zobowiązań, posiadania zobowiązań o charakterze karnoskarbowym (np. zasądzone grzywny czy odszkodowania), a także w sytuacji wnioskowania o upadłość przed upływem 10 lat od ostatniego ogłoszenia upadłości konsumenckiej.
Brak przesłanek do oddalenia wniosku skutkuje jego przyjęciem, a w kolejnych krokach poddaniem się dobrowolnej egzekucji komorniczej oraz zobowiązaniem się do realizowania spłat na poczet wcześniejszych długów, zgodnie z ustalonym przez sąd harmonogramem.

Źródło:
BIK: podsumowanie I półrocza 2023 r. na rynku kredytów i pożyczek pozabankowych, https://media.bik.pl/informacje-prasowe/817176/bik-podsumowanie-i-polrocza-2023-r-na-rynku-kredytow-i-pozyczek-pozabankowych [dostęp online 16.11.2023 r.]