Kim jest wierzyciel i jak możesz nim zostać?

Kto to jest wierzyciel?

Zarówno pojęcie wierzyciela, jak i dłużnika wywodzi się z prawa cywilnego i określa w ścisły sposób rolę tych podmiotów. Jeśli jesteś wierzycielem, masz określone prawa wobec dłużnika, a on ma wobec ciebie konkretne obowiązki wynikające z przepisów prawa. Wierzyciel (łac. creditor) to osoba, która powierzyła część swojego majątku innej osobie z zamiarem otrzymania zwrotu tej części na ustalonych warunkach i w określonym terminie. Oznacza to, że wierzyciel ma prawo żądać konkretnego postępowania, czyli po prostu tego, by dłużnik oddał pożyczone pieniądze czy przedmioty lub zapłacił za wykonaną usługę zgodnie z zawartą umową.

W kodeksie cywilnym definicja słowa „wierzyciel” nie została jednak zapisana wprost, a jedynie wynika z wyjaśnienia, czym jest zobowiązanie. Zostało ono zawarte w artykule 353 kodeksu cywilnego (Dz.U.2022.0.1360). Wierzycielem może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Nie ma więc znaczenia, czy podpisujesz umowę jako przedstawiciel firmy, czy też działasz w osobistym interesie. Wierzycielem jest każdy podmiot, który ma prawo domagać się od innej osoby lub przedsiębiorcy zwrotu części majątku, określonej kwoty pieniędzy lub wynagrodzenia za wykonaną usługę.

Wierzyciel a dłużnik – jaka jest różnica?

Jeśli jesteś wierzycielem, to znaczy, że ktoś jest dłużnikiem. Te dwa pojęcia występują ze sobą w parze, ponieważ określają wzajemne relacje między dwiema stronami. Dłużnik (łac. debitor) to osoba, która otrzymała część majątku wierzyciela lub zleciła wykonanie usługi. Prościej rzecz ujmując, dłużnikiem może być osoba, która np. zdecydowała się na kredyt w banku lub dokonała zamówienia u kontrahenta.

Zobacz także, co zrobić, jeśli jesteś dłużnikiem.

Dopóki ustalenia wynikające z umowy nie są naruszone, a więc klient nie przekroczył terminu zapłaty, to rzadko określa się go słowem „dłużnik”. Warto jednak mieć świadomość, że wzajemne stosunki między stronami umowy są określone już podczas jej zawierania. W codziennym użyciu pojęcie dłużnika pojawia się jednak dopiero wtedy, gdy druga strona transakcji nie wywiąże się z ustaleń i nie dokona zapłaty wynikającej z umowy. Pamiętaj jednak, że z formalnego punktu widzenia od początku ta osoba była dłużnikiem, a ty wierzycielem.

Rodzaje wierzycieli

W zależności od rodzaju transakcji można wyróżnić kilka rodzajów wierzycieli. Co do zasady każdy z nich ma takie same prawa. To, co wyróżnia ich między sobą, to sytuacje, podczas których zostały określone wzajemne stosunki prawne. Są to m.in.:

• wierzyciel alimentacyjny,
• wierzyciel rzeczowy,
• wierzyciel osobisty,
• wierzyciel hipoteczny.

Gdy sąd orzeka o ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego dla opiekuna dziecka, powstaje relacja prawna między osobą, która ma wypłacać alimenty, a tą, która ma je otrzymywać. Wierzyciel alimentacyjny to opiekun dziecka, który ma prawo do pobierania alimentów. Wierzyciel rzeczowy z kolei to podmiot, który w przypadku niedotrzymania ustaleń przez dłużnika ma prawo skorzystać z zabezpieczenia swojej wierzytelności. Najczęściej jest to rzecz materialna, taka jak pojazd, maszyna czy biżuteria, która należy do dłużnika. Wierzyciel rzeczowy przejmuje tę rzecz, jeśli dłużnik nie wywiąże się ze swojej części zawartej umowy.

Kolejną wyodrębnioną kategorią jest wierzyciel osobisty. Jest to podmiot, który ma prawo do odzyskania należnych środków bezpośrednio z majątku osobistego dłużnika. Jest to możliwe podczas zawierania transakcji z klientami indywidualnymi, ze spółkami jednoosobowymi, jawnymi czy partnerskimi. W każdym z tych przypadków podmioty odpowiadają własnym majątkiem w przypadku braku spłaty zadłużenia. Ostatnim rodzajem jest wierzyciel hipoteczny. Najczęściej jest to bank lub inny podmiot, który przy udzielaniu kredytu lub pożyczki ustanowił zabezpieczenie na nieruchomości.

Dowiedz się, skąd się biorą długi Polaków.

Kiedy stajesz się wierzycielem?

Być może wciąż się zastanawiasz, kiedy stajesz się wierzycielem. Jest to istotne pytanie, ponieważ właściwe rozumienie tego pojęcia pozwoli ci w pełni korzystać z przysługujących ci praw. Za każdym razem, gdy dany podmiot ma do zrealizowania świadczenie wobec ciebie, stajesz się wierzycielem. Prościej rzecz ujmując, ma to miejsce w sytuacji, gdy inna osoba lub przedsiębiorstwo jest wobec ciebie zobowiązane do danej czynności. Mogą to być zapłata faktury za zamówioną usługę, zwrot pożyczonych pieniędzy czy też opłacenie czynszu za lokal, którego jesteś właścicielem.

Zwróć też uwagę na to, jako kto podpisujesz umowę. Jeśli działasz w imieniu własnym, wówczas wierzycielem jesteś ty sam. Inaczej jest w przypadku, gdy reprezentujesz spółkę lub działasz jako przedsiębiorca w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Wówczas wierzycielem będzie osoba prawna, w której imieniu podpisujesz dokumenty. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy będziesz zastanawiał się, jak skutecznie odzyskać pieniądze. Osobę fizyczną obowiązują przepisy prawa cywilnego, a osobę prawną również kodeks spółek handlowych oraz inne ustawy szczegółowo odnoszące się do rozwiązywania sporów między przedsiębiorcami.

Wierzyciel a dłużnik – jak pogodzić rozbieżne interesy?

Już z samej definicji zobowiązania wynika podstawowe prawo wierzyciela. Może on żądać od dłużnika spełnienia określonego świadczenia. Jednocześnie dłużnik ma obowiązek to żądanie wykonać. Ta obopólna zależność między dwoma podmiotami o rozbieżnych interesach może powodować konflikt. Wierzyciel w momencie podpisania umowy, np. udzielając pożyczki, zakłada, że druga strona spełni zaakceptowane warunki. Zwróć jednak uwagę na to, że obiecane świadczenie jest odłożone w czasie czasami o kilka, a nawet kilkadziesiąt lat. W tym czasie sytuacja dłużnika może ulec zmianie.

Kryzys gospodarczy, spadek obrotów w firmie czy trudna sytuacja osobista nie zwalniają jednak dłużnika z obowiązku oddania pożyczonych pieniędzy. Jako wierzyciel masz prawo oczekiwać, że otrzymasz płatność w terminie, a ustalone warunki nie ulegną zmianie. W innym przypadku trudno byłoby ci zarządzać płynnością w firmie. Jeśli jednak dłużnik spóźnia się z zapłatą, będąc wierzycielem, masz prawo wnieść pisemne żądanie zapłaty, a także skierować dług do windykacji i naliczać odsetki za zwłokę. Zanim jednak podejmiesz dalsze kroki, upewnij się, że wyczerpały się inne możliwości dojścia do porozumienia z dłużnikiem.

Sprawdź też: Między prewencją a windykacją, czyli zarządzanie należnościami w przedsiębiorstwie

Jakie prawa ma wierzyciel?

Jako wierzyciel masz wiele praw, które pozwolą ci domagać się spełnienia świadczenia (np. zwrotu pieniędzy), gdy dłużnik nie wywiąże się z umowy. W takiej sytuacji możesz nie tylko żądać zapłaty, lecz także naliczać odsetki za opóźnienie w płatności. Masz również możliwość wyboru sposobu windykacji swojego długu. Zacznij od polubownych negocjacji z dłużnikiem. Jeśli rozmowy nie przyniosą rezultatu, wyślij pismo z wezwaniem do zapłaty lub skieruj sprawę do sądu. Jeśli chcesz skutecznie odzyskać swoje pieniądze, wybierz firmę profesjonalnie zajmującą się windykacją. Kaczmarski Inkasso umożliwia złożenie takiego wniosku online. Jest to wygodne rozwiązanie szczególnie dla osób, które prowadzą działalność gospodarczą i zależy im na sprawnym załatwieniu sprawy.

Jeśli zarówno droga polubowna, jak i sądowa skończy się fiaskiem, jako wierzyciel masz prawo do wyboru komornika. Gdy wyrazisz taką wolę, możesz otrzymywać od niego informacje o majątku dłużnika oraz innych jego długach, które czekają na spłatę. Mimo trudnej sytuacji spowodowanej opóźnieniem w spełnieniu świadczenia przez dłużnika na każdym etapie masz prawo wycofać się z dalszych kroków windykacyjnych, jeśli w międzyczasie dojdzie między wami do ugody. W przypadku opóźnienia w spłacie sytuacja zarówno wierzyciela, jak i dłużnika jest trudna, dlatego warto próbować dążyć do porozumienia, aby dbać o dobre relacje kontrahenckie.