Weksel – co to takiego i kiedy z niego korzystać?

Weksel – krótki rys historyczny

Weksel to papier wartościowy, po który chętnie sięgali nasi przodkowie i który w historii handlu i biznesu jest obecny od wielu stuleci. Samo słowo pochodzi z języka niemieckiego – czasownik wechseln oznacza „wymieniać” – ale jako dokument po raz pierwszy pojawił się we Włoszech na przełomie XII i XIII w. Źródła historyczne wskazują, że pierwotnie dotyczył interesów na linii kupiec–bankier. Ówczesna Italia była podzielona na mnóstwo suwerennych państewek, w których obowiązywała określona waluta. Kupiec, który nie chciał co chwila wymieniać pieniędzy, wozić ze sobą gotówki i narażać się na napaść rabunkową, udawał się do bankiera, aby wymienić monety na weksel. Na podstawie tego dokumentu uzyskiwał prawo do wypłaty określonej sumy pieniędzy w lokalnej walucie na jarmarku w innym państwie.

Od tamtego momentu prawo wekslowe bardzo się rozwinęło, ale omawiany papier wartościowy wciąż ma ogromne znaczenie dla zabezpieczenia interesów biznesowych.

Weksel – co to takiego? Współczesna definicja weksla

Weksel to rodzaj papieru wartościowego, który ma w treści nazwę „weksel”, a określona w nim osoba (np. klient) zobowiązuje się do bezwarunkowej zapłaty danej sumy pieniężnej na rzecz innej osoby lub firmy (np. przedsiębiorstwa, które realizuje zlecenie). Sporządza się go i podpisuje np. wraz z zawarciem umowy, która najczęściej dotyczy realizacji bardzo kosztownej usługi lub towaru. Jeżeli Twój klient nie dotrzyma terminu płatności, weksel staje się zabezpieczeniem Twojej wierzytelności – która, zgodnie z definicją, oznacza uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego przysługującego wierzycielowi wobec dłużnika – i na jego podstawie jako wierzyciel masz prawo wkroczyć na drogę sądową. Prawidłowo wypełniony weksel znajduje się w katalogu dowodów branych pod uwagę w postępowaniu nakazowym, które stanowi punkt wyjścia do wszczęcia egzekucji komorniczej.

Jakie są rodzaje weksli?

Regulacje wekslowe przez wiele stuleci miały wyłącznie charakter lokalny. Dopiero konstytucja sejmowa z 1775 r. pt. „Ustanowienie prawa wekslowego” szczegółowo uregulowała tę kwestię. Terminologia, którą tam wypracowano, mimo zmieniających się realiów, funkcjonuje do dziś. Przepisy ustawy Prawo wekslowe z 1936 r. wspominają o następujących rodzajach weksli:

• weksel własny (określany także jako „prosty”, „suchy” lub sola) – to dokument, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia wskazanej sumy pieniędzy w określonym miejscu i czasie na rzecz osoby lub firmy;
• weksel trasowany (nazywany też „ciągnionym” lub trata) – to papier wartościowy, którego wystawca zobowiązuje wskazaną osobę do zapłacenia określonej sumy pieniędzy w określony miejscu i czasie;
• weksel in blanco – to odmiana weksla, który celowo pozostaje niezupełnie wypełniony. Zawiera co najmniej bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty oraz podpis wystawcy, który uprawnia wierzyciela do wypełnienia jego pozostałych elementów zgodnie z treścią deklaracji wekslowej.

Każdy rodzaj weksla jest zobowiązaniem formalnym, który stwarza bezwarunkową odpowiedzialność osób, które na nim się podpisały.

Jak powinien wyglądać prawidłowo wypełniony weksel – co się na nim znajduje?

Do 2007 r. przedsiębiorcy nie musieli się zastanawiać, jak powinien wyglądać weksel, ponieważ istniały powszechnie obowiązujące urzędowe blankiety. Od momentu, gdy od weksli przestano pobierać opłatę skarbową, w obiegu funkcjonują różne wzory tego papieru wartościowego. Mimo to dokument musi mieć określoną treść. Powinny w nim się znaleźć:

1. nazwa „weksel”, koniecznie w tym samym języku, w którym wystawiono dokument;
2. bezwarunkowe polecenie lub deklaracja zapłacenia oznaczonej sumy pieniędzy;
3. imię i nazwisko osoby, która ma obowiązek zapłacić;
4. termin płatności;
5. miejsce płatności;
6. dane osoby, na której rzeczy zostanie dokonana zapłata;
7. data i miejsce wystawienia dokumentu;
8. podpis wystawcy weksla.

Pamiętaj, że kwestie formalne mają tu ogromne znaczenie i koniecznie trzeba ich dopilnować. Brak któregokolwiek elementu może podważyć ważność weksla.

Po co wystawia się weksel?

Wyobraź sobie, że do Twojej firmy zgłasza się nowy klient, który chce zamówić usługę lub kupić towar o wartości kilkuset tysięcy złotych. Zgodnie z możliwościami, jakie daje prawo, przeprowadzasz tzw. biały wywiad – czyli zbierasz informacje z ogólnodostępnych źródeł i baz danych – aby upewnić się, czy jest to wiarygodna osoba. Nawet jeśli nowy klient nie wydaje się podejrzany, masz prawo jak najlepiej zabezpieczyć swój interes – przecież chodzi o bardzo duże kwoty, a perspektywa nieopłaconych zleceń i windykacji faktur jest bardzo niekorzystna dla utrzymania płynności finansowej Twojej firmy. Wraz z umową możesz więc poprosić kontrahenta o wystawienie weksla własnego lub w ramach weksla trasowanego zobowiązać go do zapłaty w określonym miejscu i czasie.

Osoba, która zobowiązuje się w wekslu słowem „zapłacę”, automatycznie staje się dłużnikiem wekslowym, a sam dokument stanowi dla Ciebie formalne zabezpieczenie wierzytelności. Jeśli kontrahent będzie uchylać się od obowiązku zapłaty, możesz złożyć pozew do sądu i przedstawić weksel jako dokument w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Sprawy sądowe zazwyczaj kończą się wydaniem nakazu zapłaty, który – gdy tylko otrzyma klauzulę wykonalności – stanowi podstawę do wszczęcia egzekucji komorniczej.

Pamiętaj, że nie musisz samodzielnie egzekwować spłaty długów. W Twoim imieniu może to zrobić profesjonalny windykator, który dysponuje odpowiednimi narzędziami. Ty w tym czasie możesz zająć się planowaniem kolejnych działań zmierzających do rozwoju firmy!

Jakie są funkcje weksla?

Weksel jako dokument ma przede wszystkim funkcję kredytową (wyraża odroczony termin płatności za towar lub usługę) i płatniczą (jest wręczany zamiast zapłaty za zakup usług lub towarów). Oprócz tego ma oczywiście funkcję gwarancyjną, ponieważ zabezpiecza zobowiązania pieniężne, które powstają z ich tytułu. Warto też wspomnieć, że dokument ten może być przedmiotem obrotu, tj. prawa wynikające z weksla mogą zostać przeniesione na inne osoby. Niektórzy przedsiębiorcy lokują swoje środki w tzw. weksle inwestycyjne, które mają stanowić ochronę oszczędności.

Masz zobowiązania finansowe? Dowiedz się, jak spłacić dług i nie stracić płynności finansowej!

Kto podpisuje weksel?

Weksel jest podpisywany przez wystawcę, czyli osobę, która zobowiązuje się do zapłaty lub zobowiązuje inną osobę do zapłacenia określonej sumy pieniędzy za towary czy usługi. Zawsze są to tzw. osoby decyzyjne, które stoją na czele przedsiębiorstw. Na przykład w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej na wekslu podpisze się właściciel firmy, a jeśli dokument wystawia spółka cywilna, powinny znaleźć się na nim podpisy wszystkich wspólników, którzy zobowiązują się do zapłaty.

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Jaka jest różnica między czekiem a wekslem?

Weksel i czek to papiery wartościowe, które pełnią różne funkcje. Weksel stanowi zobowiązanie do zapłaty wskazanej kwoty w określonym terminie, natomiast czek zostaje wydany przez wystawcę i upoważnia bank do wypłaty określonej kwoty wskazanej osobie lub okazicielowi.

Czy weksel ulega przedawnieniu?

Tak, weksel może się przedawnić. Roszczenia wekslowe przeciw osobie, która zobowiązała się do zapłaty, ulegają przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia płatności na wekslu.

Czy weksel można anulować?

Anulowanie weksla co do zasady jest niemożliwe. Zobowiązanie wekslowe należy spełnić bezwarunkowo, o czym wiadomo w momencie przyjmowania i podpisywania papieru wartościowego.

Kiedy weksel jest nieważny?

Za nieważny można uznać nieprawidłowo wypełniony weksel lub taki, na którym brakuje podpisu któregokolwiek z dłużników wekslowych. Ważność dokumentu można podważyć również wtedy, gdy zawiera on sformułowania, które naruszają bezwarunkowość zobowiązania.