Forma prawna działalności gospodarczej – jakie są rodzaje? Co wybrać?

Forma prawna działalności – jakie są rodzaje?

Zastanawiasz się, jaką formę prawną dla swojej firmy wybrać? Dla małych i średnich przedsiębiorstw o zasięgu lokalnym najlepsza będzie jednoosobowa działalność gospodarcza. Przedstawiciele wolnych zawodów (np. lekarze, architekci, prawnicy) z kolei mogą zrzeszać się w ramach spółek partnerskich. Najpierw jednak sprawdź, jakie są możliwe opcje.

Forma prawna: jednoosobowa działalność gospodarcza

Jednoosobowa działalność gospodarcza to forma prawna, którą najczęściej wybierają mali i średni przedsiębiorcy. Formalności związane z założeniem firmy są tu zredukowane do minimum – aby działać legalnie, wystarczy złożyć wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Przepisy nie określają wysokości kapitału początkowego, a jeśli twoje przychody nie przekraczają 2 mln euro rocznie, możesz korzystać z uproszczonej księgowości lub ryczałtu ewidencjonowanego, czyli opodatkowania w wysokości 2–17%.

Tę formę przedsiębiorstwa możesz prowadzić samodzielnie lub z pomocą zatrudnionych pracowników. Pamiętaj jednak, że za zobowiązania firmy ręczysz własnym majątkiem, a oprócz tego pieniędzmi swojego małżonka, jeśli nie macie rozdzielności majątkowej. Składki na Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wymagane są niezależnie od tego, czy firma przynosi zyski, czy nie.

Sprawdź, jak prowadzić monitoring należności, aby uniknąć zatorów płatniczych!

Spółka cywilna

Jedną z najpopularniejszych form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej stanowi spółka cywilna – jej istnienie rozpoczyna zawarcie umowy pomiędzy przedsiębiorcami, którzy prowadzą swoje firmy. Spółka cywilna nie ma odrębnej osobowości prawnej, jednak każdy ze wspólników musi być wpisany do rejestru CEIDG. Nie wymaga się kapitału początkowego, a spółka nie jest też zobowiązana do płacenia podatku dochodowego, ponieważ każdy wspólnik rozlicza się samodzielnie. Jeśli wysokość przychodów nie przekracza 2 mln euro, można korzystać z uproszczonej księgowości.

Spółki cywilne mają prostą strukturę i są łatwe w zarządzaniu, ponieważ każdy wspólnik ma prawo reprezentować interesy spółki. Z wyborem tej formy prawnej wiąże się perspektywa solidarnej odpowiedzialności np. za zobowiązania finansowe. Jeśli jeden ze wspólników bierze dużą pożyczkę, za jej spłacenie odpowiedzialni są pozostali, który ręczą za dług całym swoim majątkiem.

Spółka jawna

Aby założyć spółkę jawną, konieczne jest zawarcie umowy na piśmie i zarejestrowanie spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Spółki tego rodzaju mają własny majątek – te fundusze służą m.in. do pokrywania roszczeń wierzycieli. Jeżeli środki z majątku wspólnego okażą się niewystarczające, wspólnicy odpowiadają za zobowiązania własnymi majątkami. Co ważne, spółki jawne nie płacą podatku dochodowego, ponieważ odprowadza go każdy ze wspólników indywidualnie – jeśli dany wspólnik jest osobą prawną, odprowadza właściwy podatek od osób prawnych (CIT).

Księgowość można prowadzić w wybranej formie – księgi przychodów i rozchodów (księgowość uproszczona), ryczałtu lub pełnej księgowości.

Przeczytaj również: Przedsiębiorcy usprawiedliwiają się kryzysem i nie płacą kontrahentom.

Spółka partnerska

Spółkę partnerską mogą założyć wyłącznie przedstawiciele wolnych zawodów, takich jak prawnik, lekarz czy architekt. W nazwie powinno znajdować się nazwisko przynajmniej jednego partnera z oznaczeniem „i partner/partnerzy” lub dopiskiem „spółka partnerska” oraz określenie zawodu wykonywanego przez członków spółki.

Taka forma prawna powstaje na podstawie umowy w formie aktu notarialnego oraz rejestracji w KRS. Podobnie jak w przypadku większości spółek, tutaj również nie ma obowiązku opłacania podatku dochodowego, ponieważ każdy wspólnik płaci go indywidualnie (podatek od osób fizycznych na zasadach ogólnych lub liniowy). Nie ma tu możliwości skorzystania z ryczałtu ewidencjonowanego, a księgowość może być prowadzona zarówno w formie pełnej, jak i uproszczonej. Za zobowiązania finansowe spółki odpowiadają wszyscy wspólnicy, jednak odpowiedzialność za szkody związane z wykonywaniem zawodu spoczywa na barkach konkretnego człowieka (np. lekarza lub prawnika), który dopuścił się błędu.

Spółka komandytowa

W nazwie spółki komandytowej powinno znaleźć się nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza (wspólnika) oraz skrót „sp. k.” lub pełne oznaczenie „spółka komandytowa”. Aby taka forma działalności mogła legalnie funkcjonować, należy zawrzeć umowę spółki oraz dokonać rejestracji w KRS.

W spółce komandytowej jeden ze wspólników odpowiada bez ograniczeń za zobowiązania spółki, a odpowiedzialność reszty komplementariuszy zostaje ograniczona do tzw. sumy komandytowej określonej w umowie spółki. Ta forma działalności gospodarczej często łączy podmiot, który dysponuje dużymi pieniędzmi, z podmiotem mającym pomysł na biznes i gotowy plan działania.

Spółki komandytowe rozliczają się na podstawie podatku dochodowego od osób prawnych, gdzie podstawowa stawka wynosi 19% lub 9%, gdy spółka spełnia warunki tzw. małego podatnika (wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 1,2 mln euro). W tym przypadku musi być prowadzona pełna księgowość.

Sprawdź też, jak powinna przebiegać windykacja należności, aby uniknąć blokowania inwestycji w Twojej firmie.

Spółka akcyjna

To forma prawna działalności odpowiednia dla firm, które chcą wejść na giełdę. Aby założyć taką spółkę, trzeba mieć kapitał zakładowy w wysokości 100 tys. zł. Współwłaścicieli spółki określanej najczęściej za pomocą głównej nazwy oraz skrótu „S.A.” określa się mianem akcjonariuszy.

Taka forma prawna wymaga także:

• sporządzenia pisemnej umowy w formie aktu notarialnego;
• dokonania rejestracji w KRS;
• ustanowienia zarządu i rady nadzorczej;
• prowadzenia pełnej księgowości;
• rocznych sprawozdań finansowych, które są badane przez biegłego rewidenta.

Spółka może skupiać dużą liczbę akcjonariuszy, którzy nie odpowiadają swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Od lipca 2021 roku można zakładać też proste spółki akcyjne, które mają bardzo niski kapitał początkowy (1 zł), rozliczają się na podstawie podatku dochodowego od osób prawnych i są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości.

Spółka komandytowo-akcyjna

Ten rodzaj spółki funkcjonuje na podstawie umowy założycielskiej spółki i jej statutu. W swojej nazwie taka firma musi zawrzeć określenie „spółka komandytowo-akcyjna” lub skrót „S.K.A.”. W unikalnej nazwie powinno znaleźć się nazwisko przynajmniej jednego komplementariusza. Rejestracja potwierdzona aktem notarialnym odbywa się poprzez zgłoszenie do KRS, a kapitał zakładowy powinien wynosić minimum 50 tys. zł. Przy tej formie działalności obowiązuje prowadzenie pełnej księgowości.

W organizacji, która łączy cechy spółki komandytowej i akcyjnej, występuje komplementariusz i akcjonariusze. Odpowiadają oni za odrębne dziedziny spółki, np. akcjonariusz, który wnosi określony kapitał, nie odpowiada za zobowiązania spółki, w przeciwieństwie do komplementariusza, który ponosi nieograniczoną odpowiedzialność.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to forma prawna działalności, którą określa się skrótem „sp. z o.o.”. Aby ją założyć, potrzebny jest kapitał zakładowy w wysokości 5 tys. zł. W tym przypadku wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności finansowej za zobowiązania spółki, a w celu spłacenia ewentualnych długów sięga się po kapitał zgromadzony przez spółkę.

Ta forma działalności wymaga ponadto:

• wpisu do KRS;
• prowadzenia pełnej księgowości;
• sporządzania regularnych sprawozdań finansowych;
• płacenia dodatkowego podatku od wypłaconej dywidendy (tj. wynagrodzenia za udzielenie kapitału).
• Jaką formę prawną działalności wybrać?
• Forma prawna działalności gospodarczej zależy przede wszystkim od twojego biznesplanu oraz możliwości, jakie masz:
• Jeśli chcesz samodzielnie – lub z kilkoma pracownikami – prowadzić średnie lub małe przedsiębiorstwo, wybierz formę jednoosobowej działalności gospodarczej. Sprawdza się ona w przypadku prowadzenia interesów, które nie są obciążone dużym ryzykiem.
• Jeśli jesteś przedsiębiorcą z wieloma pomysłami, znajdź osobę, która dysponuje dużym funduszem i rozważcie założenie spółki komandytowo-akcyjnej.
• Jeżeli wykonujesz wolny zawód i masz kolegów po fachu, z którymi chcesz współpracować, załóż spółkę partnerską.
• Jeśli twoim celem jest wejście na giełdę, rozważ założenie spółki akcyjnej – pamiętaj, że jej uproszczona forma nie wymaga wnoszenia wysokiego kapitału początkowego.

Kiedy masz już sprecyzowane plany, ale obawiasz się formalnych zawiłości, skonsultuj się z doradcą biznesowym.

Przeczytaj również: Windykator czy komornik – kto szybciej i taniej odzyska pieniądze?

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Co to jest forma prawna?

Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) jest to: „Rodzaj bytu prawnego, jaki przybierają podmioty gospodarki narodowej wynikający z przepisów prawnych określających status prawny i zasad funkcjonowania podmiotów. W rejestrze REGON forma prawna jest określana jednoznacznie przez wskazanie podstawowej formy prawnej oraz szczególnej formy prawnej”.

Jak sprawdzić formę prawną firmy?

Formę prawną firmy znajdziesz w wyszukiwarce Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Osoby fizyczne, które prowadzą jednoosobowe działalności gospodarcze, są z kolei rejestrowane w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Jak zmienić formę prawną działalności?

Zmiany formy prawnej działalności gospodarczej można dokonać np. poprzez: przyłączenie jednoosobowej działalności gospodarczej do spółki, likwidację działalności gospodarczej i założenie nowej spółki bądź zmianę jednoosobowej działalności gospodarczej na spółkę kapitałową.

Czy osoba fizyczna to forma prawna?

Nie. Z art. 33 Kodeksu Cywilnego wynika jasno, że osoba fizyczna i prawna to nie to samo! Osobą prawną jest Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.