Jaką funkcję pełni poręczenie majątkowe i czy zawsze jest zwracane?

Na czym polega poręczenie majątkowe?

Poręczenie majątkowe pełni funkcję środka zapobiegawczego. Jego głównym celem jest zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego oraz zapobieganie ucieczkom oskarżonych lub podejrzanych przed wymiarem sprawiedliwości.

Poręczenie majątkowe polega na nałożeniu na oskarżonego lub podejrzanego obowiązku złożenia określonej kwoty pieniędzy czy papierów wartościowych albo obciążeniu jego majątku zastawem bądź hipoteką. Nałożenie tego obowiązku może nastąpić zarówno przez prokuratora w postępowaniu przygotowawczym, jak i przez sąd w postępowaniu jurysdykcyjnym.

Głównym celem poręczenia majątkowego jest:

• zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania – umożliwia to uniknięcie tymczasowego aresztowania, co może być korzystniejsze dla oskarżonego;
• motywowanie do współpracy – osoba objęta poręczeniem jest zmotywowana do stawiennictwa przed organami ścigania, aby uniknąć utraty złożonych środków.

Wysokość poręczenia majątkowego ustala się na podstawie kilku kluczowych czynników, które są określone w przepisach prawa. Przede wszystkim sąd lub prokurator biorą pod uwagę sytuację materialną oskarżonego oraz osoby składającej poręczenie. Istotne jest, aby kwota była na tyle wysoka, by stanowiła realne obciążenie, motywujące oskarżonego do przestrzegania warunków postępowania, ale jednocześnie osiągalna do uiszczenia.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na wysokość poręczenia jest wysokość wyrządzonej szkody w wyniku popełnionego przestępstwa. Im większa szkoda, tym wyższe może być poręczenie. Również charakter popełnionego czynu odgrywa ważną rolę – poważniejsze przestępstwa mogą skutkować wyższymi kwotami poręczenia.

Kto może wpłacić poręczenie majątkowe?

Poręczenie majątkowe może zostać wpłacone przez różne osoby, w tym:

• oskarżonego – osoba, której postępowanie dotyczy, może sama złożyć poręczenie majątkowe w formie pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki;
• inne osoby – poręczenie mogą również złożyć inni, co oznacza, że nie musi to być wyłącznie oskarżony. Mogą to być członkowie rodziny, przyjaciele lub osoby, które ufają oskarżonemu i chcą go wesprzeć.

Czy poręczenie majątkowe może być złożone przez kilka osób? Jak najbardziej tak. Zgodnie z przepisami prawa, zarówno oskarżony, jak i inne osoby mają prawo do złożenia poręczenia majątkowego, a suma poręczenia może być podzielona pomiędzy więcej niż jednego poręczyciela. W praktyce oznacza to, że członkowie rodziny, przyjaciele lub inne osoby mogą współdziałać w celu zabezpieczenia wymaganej kwoty poręczenia. Ważne jest jednak, aby przedmiot poręczenia pochodził z legalnych źródeł i nie był wynikiem przysporzenia na rzecz oskarżonego lub osób składających poręczenie.

Osoby, które chcą złożyć poręczenie majątkowe, muszą spełnić określone warunki.

1. Poręczenie majątkowe może być złożone przez oskarżonego lub inną osobę, która jest osobą fizyczną. Nie ma ograniczeń co do tego, kto może być poręczycielem – mogą to być zarówno bliscy oskarżonego, jak i osoby spoza jego kręgu znajomych.
2. Przedmiot poręczenia (np. pieniądze, papiery wartościowe) nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego lub osoby składającej poręczenie, które zostało dokonane w celu złożenia poręczenia. Osoba składająca poręczenie musi wykazać, że środki pochodzą z legalnych źródeł, a sąd lub prokurator może zażądać dowodów potwierdzających ich pochodzenie.
3. Osoba składająca poręczenie musi być pełnoletnia i mieć zdolność do czynności prawnych. W praktyce nie ma formalnych ograniczeń wiekowych, ale osoby starsze mogą być traktowane z większą ostrożnością.
4. Preferowane są osoby, które nie mają znaczących obciążeń finansowych (np. kredytów), co zwiększa ich zdolność do poniesienia ryzyka utraty kwoty poręczenia w przypadku niewywiązania się oskarżonego z obowiązków procesowych.
5. Jeśli osoba składająca poręczenie jest w związku małżeńskim, często wymagane jest uzyskanie zgody współmałżonka na złożenie poręczenia.

Poręczenie można złożyć pisemnie lub ustnie, a jego szczegóły muszą być zapisane w protokole. Sąd lub prokurator określa wysokość oraz rodzaj poręczenia, biorąc pod uwagę sytuację materialną zarówno oskarżonego, jak i osoby składającej poręczenie (nie jest to żyrant). Spełnienie tych warunków jest kluczowe dla skutecznego złożenia poręczenia majątkowego i zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego.

Czy poręczenie majątkowe jest zwracane?

Poręczenie majątkowe jest zwracane w określonych okolicznościach. Zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego przedmiot poręczenia (np. pieniądze, papiery wartościowe) zostaje zwrócony, gdy ustaje poręczenie majątkowe. Ustanie to może nastąpić w razie:

• uniewinnienia oskarżonego,
• umorzenia postępowania,
• rozpoczęcia wykonywania orzeczonej kary pozbawienia wolności,
• zmiany poręczenia na inny środek zapobiegawczy.

W przypadku prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności zwrot poręczenia następuje z chwilą rozpoczęcia odbywania kary, co jasno precyzuje Kodeks postępowania karnego (art. 269 § 2):

Z chwilą ustania poręczenia majątkowego przedmiot poręczenia zwraca się, a sumę poręczenia zwalnia się, pod tym jednak warunkiem, że w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności następuje to z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary. W razie niezgłoszenia się na wezwanie do odbycia kary stosuje się art. 26.

Kiedy przepada poręczenie majątkowe?

Poręczenie majątkowe może przepaść w kilku kluczowych sytuacjach, które są określone w przepisach prawa. Kluczowy jest tu artykuł 268 Kodeksu postępowania karnego, który brzmi następująco:
§ 1. Stanowiące przedmiot poręczenia wartości majątkowe lub zobowiązania ulegają przepadkowi albo ściągnięciu w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego. W wypadku utrudniania w inny sposób postępowania karnego można orzec przepadek lub ściągnięcie tych wartości.
§ 1a. Orzekając w przedmiocie przepadku lub ściągnięcia wartości majątkowych stanowiących przedmiot poręczenia, sąd może orzec częściowy przepadek lub ściągnięcie tych wartości, stosując wówczas wobec oskarżonego ponadto inny jeszcze środek zapobiegawczy, z uwzględnieniem wymogów art. 258 § 4, z wyjątkiem tymczasowego aresztowania.

Reasumując, najważniejszymi okolicznościami, w których poręczenie majątkowe ulega przepadkowi, są:

• ucieczka lub ukrycie się oskarżonego – przepadek poręczenia majątkowego jest obligatoryjny, gdy oskarżony ucieka lub się ukrywa. W takim przypadku środki złożone w ramach poręczenia przechodzą na rzecz Skarbu Państwa;
• utrudnianie postępowania karnego – jeśli oskarżony w sposób niedozwolony manipuluje postępowaniem, np. zacierając ślady lub nakłaniając świadków do składania fałszywych zeznań, sąd może fakultatywnie orzec przepadek poręczenia;
• niezgłoszenie się na wezwanie do odbycia kary – w przypadku gdy oskarżony nie stawi się na wezwanie do odbycia kary, również może dojść do przepadku wartości majątkowych stanowiących przedmiot poręczenia.

Przepadek poręczenia majątkowego następuje na mocy prawomocnego postanowienia sądu. Obejmuje to zarówno pieniądze, jak i papiery wartościowe, które przechodzą na rzecz Skarbu Państwa. Warto zauważyć, że przepadek poręczenia jest instrumentem mającym na celu zapewnienie odpowiedzialności oskarżonego za przestrzeganie rygorów postępowania karnego oraz motywowanie go do współpracy z organami ścigania.