Czym jest i jak przebiega ubezwłasnowolnienie?

Czym jest ubezwłasnowolnienie?

Ubezwłasnowolnienie to proces, w którego wyniku osoba fizyczna częściowo lub całkowicie traci zdolność do czynności prawnych. Innymi słowy, zostaje pozbawiona możliwości samodzielnego podejmowania decyzji prawnych czy chociażby zarządzania swoimi finansami. Ubezwłasnowolnienie może być spowodowane różnymi przyczynami – najczęściej jest to niepełnosprawność intelektualna, choroba psychiczna lub inne ograniczenia zdolności umysłowych.

Zaistnienie takich okoliczności może być przesłanką do ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej, co odbywa się na drodze sądowej. W efekcie sąd ma prawo mianować opiekuna lub kuratora, który będzie podejmował decyzje w imieniu ubezwłasnowolnionego. Celem tego procesu jest ochrona dobra i interesów osoby niezdolnej do samodzielnego funkcjonowania.

Przeczytaj też: Zajęcie komornicze – jak przebiega egzekucja długów?

Kiedy kurator, a kiedy opiekun?

Wybór między kuratorem a opiekunem zależy od stanu zdrowia i potrzeb osoby ubezwłasnowolnionej. Jeśli ubezwłasnowolniony może podejmować pewne decyzje, ale potrzebuje wsparcia i pomocy w innych sprawach, prawdopodobnie zostanie powołany kurator (ubezwłasnowolnienie częściowe). Jeżeli jednak osoba ta nie jest w stanie samodzielnie podejmować żadnych decyzji, może zostać jej przypisany opiekun, który będzie działał w jej imieniu we wszystkich sprawach (ubezwłasnowolnienie całkowite).

Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia?

Co w praktyce oznacza utrata zdolności do czynności prawnych? Jakie konsekwencje niesie za sobą ubezwłasnowolnienie? Do potencjalnych skutków ubezwłasnowolnienia zaliczamy m.in.:

• utratę autonomii – osoba ubezwłasnowolniona traci zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji prawnych i finansowych, co oznacza, że nie może zaciągać kredytów, zawierać umów czy swobodnie dysponować swoim majątkiem. Decyzje w jej imieniu podejmuje opiekun lub kurator;
• ograniczenie wolności – osoba ubezwłasnowolniona nie może samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego życia codziennego, zdrowia czy majątku;
• potrzebę stałej opieki – może się to wiązać z dodatkowymi kosztami i trudnościami;
• potencjalne ryzyko nadużyć ze strony opiekuna lub kuratora.

Przeczytaj też: Pozew o zapłatę – wszystko, co warto wiedzieć.

Ile trwa ubezwłasnowolnienie osoby chorej psychicznie?

Aby ubezwłasnowolnić osobę fizyczną, trzeba złożyć odpowiedni wniosek do sądu. Czas trwania procesu ubezwłasnowolnienia osoby chorej psychicznie bywa różny i zależy od wielu czynników, takich jak skomplikowanie sprawy, dostępność wymaganych dokumentów i opinii lekarzy, a także aktualne obciążenie sądów. W rezultacie proces może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat (w skrajnych przypadkach). Z reguły sprawa o ubezwłasnowolnienie trwa ok. 6 miesięcy.

W przypadku osoby chorej psychicznie, która ma zostać ubezwłasnowolniona, konieczne jest przeprowadzenie kompleksowej oceny stanu jej zdrowia psychicznego i zdolności do samodzielnego decydowania o sobie. Wymaga to zaangażowania lekarzy psychiatrów, psychologów oraz sądu opiekuńczego. Osoba objęta procesem ubezwłasnowolnienia ma prawo do obrony swoich interesów i udziału we wszystkich etapach postępowania.

Kogo można ubezwłasnowolnić?

O tym, kogo i w jakiej sytuacji można ubezwłasnowolnić, mówi wprost Kodeks cywilny. Zgodnie z treścią art. 13: W art. 16 znaleźć z kolei można zapisy dot. ubezwłasnowolnienia częściowego:
Przeczytaj też: Cesja wierzytelności – co to takiego? Kiedy warto przekazać uprawnienia do długu?

Czy można kogoś ubezwłasnowolnić bez jego zgody?

Jeżeli sąd uzna, że osoba fizyczna nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji prawnych lub finansowych, np. ze względu na chorobę psychiczną, niepełnosprawność intelektualną lub inne ograniczenia zdolności umysłowych, można dokonać ubezwłasnowolnienia bez jej zgody. Konieczne będzie jednak złożenie w sądzie okręgowym wniosku o ubezwłasnowolnienie przez osoby, które są do tego uprawnione i dopełnienie niezbędnych formalności, w tym wniesienie opłaty od wniosku w wysokości 100 zł.

Sąd musi przeprowadzić szczegółowe postępowanie, w którym zostanie oceniona zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji oraz konieczność ubezwłasnowolnienia. Osoba objęta tym procesem ma prawo do obrony swoich interesów i może być reprezentowana przez adwokata.

Kto jest uprawniony do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć osoba, która ma uzasadnione do tego podstawy i jest do tego uprawniona. Kto więc ma takie prawo? Odpowiedzi na to pytanie szukać należy w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z treścią art. 545 wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić:

• małżonek osoby, której dotyczy wniosek;
• jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo;
• jej przedstawiciel ustawowy.

Artykuł ten wskazuje także, że „krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego”. Przepisy dopuszczają również zgłoszenie takiego wniosku przez prokuratora.

Przeczytaj też: Kiedy następuje przedawnienie długu?

Jak złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Aby złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy postępować zgodnie z procedurami określonymi w odpowiednich przepisach prawa.

1. Skonsultuj się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach opiekuńczych, który pomoże Ci zrozumieć proces i przygotować wszystkie wymagane dokumenty.
2. Skompletuj dokumenty (m.in. odpisy skróconego aktu urodzenia osoby, której dotyczy wniosek, zaświadczenia od lekarzy specjalistów w kilku egzemplarzach, dokumenty potwierdzające stan zdrowia tej osoby, raporty psychologiczne i inne dokumenty potwierdzające potrzebę ubezwłasnowolnienia).
3. Złóż wniosek do sądu opiekuńczego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy to pismo. Pamiętaj, że powinien zawierać wszelkie niezbędne informacje, w tym załączniki w postaci skompletowanych wcześniej, niezbędnych dokumentów.
4. Poczekaj na postępowanie sądowe – będzie ono obejmowało przesłuchanie świadków, opinie lekarzy i psychologów oraz ocenę zdolności do samodzielnych decyzji.
5. Przygotuj się na posiedzenie sądu – osoba, której dotyczy wniosek, ma prawo do obrony swoich interesów. Może być reprezentowana przez adwokata i wolno jej wypowiadać się w sprawie.

Proces ubezwłasnowolnienia jest skomplikowany i na ogół długotrwały. Musisz się uzbroić w cierpliwość i dobrze do niego przygotować. Prawidłowo wniesiony i kompletny wniosek z pewnością pozwoli Ci uniknąć niepotrzebnych opóźnień.