Odsetki maksymalne – co warto o nich wiedzieć?

Czym są odsetki? Jakie są rodzaje odsetek?

Odsetki w kontekście opóźnienia w spłacie zobowiązań różnią się od odsetek wynikających z zapisów umowy zawartej pomiędzy stronami, np. kredytu czy pożyczki. Tym razem skupimy się właśnie na tych pierwszych, czyli odsetkach wynikających z opóźnienia w spłacie zobowiązania finansowego. Zgodnie z prawem – a dokładniej z art. 359 Kodeksu Cywilnego – w przypadku opóźnienia w spełnianiu świadczenia pieniężnego wierzycielowi należą się odsetki, niezależnie od winy dłużnika i bez względu na to, czy z powodu opóźnionej płatności poniósł on szkodę, czy też nie.

Odsetki ustawowe to określony przez Ustawodawcę procent kwoty zobowiązania, które dłużnik musi zapłacić w ramach rekompensaty za szkodę, jaką poniosła Twoja firma w czasie oczekiwania na pieniądze za dostarczony towar lub wykonaną usługę. W praktyce oznacza to, że należna Ci kwota zostanie powiększona o wysokość odsetek, które – choć są naliczane w skali roku – rosną każdego kolejnego dnia po ustalonym terminie spłaty zobowiązania.

Wśród odsetek ustawowych wyróżnia się następujące rodzaje:

• odsetki kapitałowe – dotyczą przede wszystkim pożyczek oraz inwestycji, czyli transakcji, w ramach której dany podmiot zleca zarządzanie częścią swojego majątku innemu podmiotowi (np. funduszowi inwestycyjnemu). Ich wysokość zależy od stopy referencyjnej, którą ustala Narodowy Bank Polski (NBP). odsetki kapitałowe kształtują się na poziomie 9,25% w skali roku (dane obowiązujące od 5.10.2023 r.);
• odsetki za opóźnienie – rekompensaty za opóźnienie w spłacie zobowiązania możesz zażądać jako osoba fizyczna. W takim przypadku odsetki będą wynosiły 11,25% w skali roku (dane obowiązujące od 5.10.2023 r.). Jeśli jesteś przedsiębiorcą, obowiązuje Cię stopa referencyjna ustalona dla opóźnień w transakcjach handlowych i odsetki w wysokości 14,75% lub 16,75% w skali roku (dane obowiązujące w okresie od 1.07.2023 do 31.12.2023 r.).

Odsetki maksymalne – co to takiego?

Odsetki to kara dla dłużnika, która ma pewne ograniczenia. Kodeks Cywilny w art. 359 par. 21 i art. 481 par. 21 określa odsetki maksymalne jako najwyższą dopuszczalną stawkę procentową, którą można naliczyć za przeterminowane zobowiązania lub zaległe płatności. To rozwiązanie prawne ma zapobiegać wyzyskowi finansowemu i chronić interesy dłużnika, który nie powinien ponosić nadmiernych kosztów zadłużenia.

Sprawdź również, czym jest etyka płatnicza i w jaki sposób Polacy najczęściej uzasadniają opóźnienia w spłacie zobowiązania.

Ile wynoszą odsetki maksymalne?

Wysokość maksymalnych odsetek kapitałowych i za opóźnienie zależy od stopy referencyjnej NBP. W roku 2023 maksymalne odsetki kapitałowe wynosiły 18,5%, a odsetki maksymalne za opóźnienie 22,5% w skali roku. Oznacza to, że wysokość odsetek maksymalnych nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych. Jako wierzyciel nie możesz domagać się od swojego dłużnika odsetek większych niż ustalona wysokość maksymalna.

Pamiętaj też, aby – oprócz egzekwowania słusznie należących Ci się odsetek – podjąć wszystkie możliwe kroki windykacji polubownej. Zanim wyślesz nierzetelnemu kontrahentowi przedsądowe wezwanie do zapłaty, spróbuj skontaktować się z nim telefonicznie lub mailowo i ustalić korzystną dla obu stron formę spłaty zobowiązania. Sprawdź, na czym polega windykacja polubowna na koszt dłużnika.

Kto ustala odsetki maksymalne?

Wysokość odsetek maksymalnych zależy od stopy referencyjnej NBP, którą ustala Rada Polityki Pieniężnej. Ta zmienna wartość jest uzależniona od różnych czynników ekonomicznych, dlatego, aby sprawdzić wysokość odsetek ustawowych (w tym odsetek maksymalnych), zajrzyj do aktualnego obwieszczenia ministra sprawiedliwości. Od 2016 roku informacja ta podawana jest do publicznej wiadomości właśnie w tej formie.

Jak liczyć odsetki maksymalne?

Jeśli chcesz obliczyć wysokość odsetek maksymalnych, najpierw musisz poznać wysokość odsetek ustawowych kapitałowych lub za opóźnienie. Wartość tę zweryfikujesz we wspomnianych źródłach lub obliczysz samodzielnie według następujących wzorów:

• odsetki kapitałowe = stopa referencyjna NBP + 3,5%
• odsetki za opóźnienie = stopa referencyjna NBP + 5,5%

Gdy znasz już te wartości, obliczenie wysokości odsetek maksymalnych jest bardzo proste. Pamiętaj, że nie może przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych w skali rocznej. Dlatego obowiązywać tu będą następujące wzory:

• maksymalne odsetki kapitałowe = (stopa referencyjna NBP + 3,5%) x 2
• maksymalne odsetki za opóźnienie = (stopa referencyjna NBP + 5,5%) x 2

Widać to na prostym przykładzie:

Pan Jan prowadzi firmę i nie otrzymał płatności za fakturę o wartości 10000 zł. Aby obliczyć, jaka będzie wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie, musi sprawdzić, na jakim poziomie kształtują się aktualne stopy referencyjne NBP. Przy założeniu, że wynoszą one 6,75%, wysokość odsetek maksymalnych to: (6,75% + 5,5%) x 2 = 24,5%. Pan Jan już wie, że maksymalna kwota odsetek, jakiej może zażądać od swojego dłużnika, wyniesie 10000 x 24%, czyli 2450 zł w skali roku. Jeśli wysokość odsetek przekracza tę wartość, żądania przedsiębiorcy zostaną uznane za niezgodne z prawem.

Wysokość odsetek maksymalnych możesz policzyć samodzielnie lub skorzystać z prostych internetowych narzędzi (np. z kalkulatora odsetek maksymalnych), które Ci w tym pomogą.

Przeczytaj również: Przygnieceni kredytami i ratami, czyli skąd się biorą długi Polaków.

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Po co ustala się odsetki maksymalne?

Przepisy prawa dają dużą swobodę w kształtowaniu treści umów. Przedsiębiorcy mogą więc sami decydować np. o terminie zapłaty czy wysokości odsetek. Aby uniknąć nieetycznych zachowań, wyzysku dłużników oraz nadmiernych kosztów zadłużenia, w ustalaniu wysokości odsetek obowiązuje górna granica określona przez ustawodawcę. Odsetki określone w umowie nie mogą być wyższe niż wysokość odsetek maksymalnych, czyli dwukrotność odsetek ustawowych kapitałowych lub za opóźnienie w skali roku. W przeciwnym razie żądania wierzyciela zostaną uznane za niezgodne z prawem.

Kiedy odsetki ustawowe, a kiedy maksymalne?

Jeśli wysokość odsetek nie została określona, dłużnik musi zapłacić odsetki ustawowe, które są sumą stopy referencyjnej NBP + 3,5% (w przypadku ustawowych odsetek kapitałowych) lub 5,5% (w przypadku odsetek za opóźnienie). Wierzyciele mogą sami ustalić wysokość odsetek, którymi obciążony zostanie dłużnik. Jednak w tym przypadku ogranicza ich ustalona przez ustawodawcę wysokość odsetek maksymalnych, czyli dwukrotność odsetek ustawowych.

Od jakiej kwoty nalicza się odsetki?

Podstawą do obliczenia wysokości odsetek jest kwota zadłużenia. Jeśli np. wartość niezapłaconej faktury wynosi 1000 zł, to staje się podstawą do wyliczenia odsetek.

Od kiedy naliczają się odsetki?

Wysokość odsetek określana jest w skali rocznej, jednak są one naliczane już następnego dnia po upływie terminu spłaty zobowiązania. Przykładowo, jeśli termin płatności na fakturze został ustalony na 10 grudnia 2023 roku, odsetki zaczynają naliczać się już od 11 grudnia 2023 roku w wysokości ustawowej lub innej, określonej w umowie między przedsiębiorcą a kontrahentem. Pamiętaj, że ich wysokość nie może przekraczać odgórnie ustalonej wysokości odsetek maksymalnych.

Jak działa kalkulator odsetek maksymalnych?

Kalkulator odsetek maksymalnych to proste internetowe narzędzie, dzięki któremu obliczysz maksymalną kwotę odsetek na podstawie kwoty zobowiązania oraz wymaganego i faktycznego terminu zapłaty. Internetowe kalkulatory uwzględniają dni ustawowo wolne od pracy.