Kiedy i pod jakimi warunkami sąd może wydać wyrok zaoczny?

Czym jest wyrok zaoczny?

Wyrok zaoczny to orzeczenie sądowe wydawane, gdy pozwany nie stawia się na rozprawę ani nie odpowiada na pozew. Podstawę prawną stanowi tu art. 339 Kodeksu postępowania cywilnego, którego treść brzmi następująco:

§ 1. Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew.

§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Wyrok zaoczny znajduje zastosowanie zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych. Sąd podejmuje decyzję o wydaniu wyroku zaocznego, gdy pozwany lub oskarżony nie złożył w wyznaczonym terminie odpowiedzi na pozew lub nie uczestniczył w rozprawie, a także nie złożył żadnych wyjaśnień. Na jakiej zatem podstawie wydawany jest wyrok? W przypadku wyroku zaocznego sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda. Co więcej, wyrok taki ma natychmiastową wykonalność, co oznacza, że można go egzekwować od razu.

Czy każdy wyrok wydany w nieobecności pozwanego jest automatyczne wyrokiem zaocznym?

Nie, przepisy przewidują pewne wyjątki od tej reguły, o których wspomina art. 340:

§ 2. Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności lub składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.

Kiedy sąd nie może wydać wyroku zaocznego?

Sąd nie może wydać wyroku zaocznego w następujących rodzajach postępowań:

• Postępowanie nakazowe – w tym trybie sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dokumentów przedstawionych przez powoda, bez przeprowadzania rozprawy.
• Postępowanie upominawcze – podobnie jak w postępowaniu nakazowym, sąd podejmuje decyzję na podstawie złożonych dokumentów, co wyklucza możliwość wydania wyroku zaocznego.
• Postępowanie apelacyjne – w przypadku spraw rozpatrywanych w ramach apelacji nie ma możliwości wydania wyroku zaocznego, ponieważ procedura ta wymaga rozpatrzenia sprawy na nowo z uwzględnieniem argumentów obu stron.
• Postępowanie kasacyjne – w sprawach kasacyjnych, które dotyczą zaskarżenia prawomocnych orzeczeń, sąd również nie może wydać wyroku zaocznego – bada on jedynie, czy orzeczenie sądu odwoławczego nie narusza prawa.
• Postępowanie o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia – w takich sprawach sąd bada legalność wcześniejszych orzeczeń. Wydanie wyroku zaocznego, który zapada bez obecności jednej ze stron, byłoby sprzeczne z zasadą równości i sprawiedliwości procesowej.
• Postępowanie nieprocesowe – dotyczy to spraw, które nie mają charakteru sporu między stronami, takich jak sprawy spadkowe czy dotyczące uregulowania kwestii majątkowych.

W skrócie, sąd nie może wydać wyroku zaocznego w postępowaniach, które opierają się na dokumentach zamiast na rozprawie (np. nakazowe, upominawcze), wymagają pełnego rozpatrzenia sprawy z udziałem obu stron (np. apelacyjne, kasacyjne), dotyczą kontroli zgodności wcześniejszych orzeczeń z prawem lub nie mają charakteru spornego (np. postępowania nieprocesowe).

Procedura wydania wyroku zaocznego

Sąd może wydać wyrok zaoczny, pod warunkiem że zostanie zachowana odpowiednia procedura. Poszczególne etapy, które doprowadzają do wydania wyroku zaocznego w sprawach cywilnych, to:

1. Złożenie pozwu – powód składa do sądu pozew, w którym przedstawia swoje roszczenia wobec pozwanego.
2. Doręczenie pozwu – sąd musi prawidłowo doręczyć pozew pozwanemu. To oznacza, że pozwany musi otrzymać informację o tym, że toczy się przeciwko niemu sprawa, by mógł się do niej właściwie ustosunkować.
3. Złożenie odpowiedzi – pozwany ma określony czas (wynoszący zwykle 14 dni) na złożenie odpowiedzi na otrzymany pozew. W tym czasie może przedstawić swoje stanowisko, argumenty i dowody w sprawie.
4. Brak odpowiedzi lub niestawiennictwo – jeśli pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie lub nie stawi się na rozprawie, sąd może zdecydować o wydaniu wyroku zaocznego.
5. Rozprawa – jeśli pozwany się nie pojawia lub nie bierze aktywnego udziału w rozprawie (np. nie zgłasza żadnych wniosków), sąd również może wydać wyrok zaoczny.
6. Wydanie wyroku – po spełnieniu powyższych warunków sąd podejmuje decyzję i wydaje wyrok zaoczny.
7. Doręczenie wyroku – wyrok zaoczny jest następnie doręczany obu stronom – zarówno powodowi, jak i pozwanemu. Pozwany otrzymuje pouczenie o możliwościach zaskarżenia tego wyroku.

Jak złożyć sprzeciw od wyroku zaocznego?

Jeśli sąd wydał wyrok zaoczny (ponieważ pozwany się nie stawił na rozprawie lub nie odpowiedział na pozew), pozwany ma prawo w ciągu 2 tygodni od doręczenia mu wyroku złożyć sprzeciw. W sprzeciwie pozwany powinien przedstawić swoje argumenty, zarzuty oraz dowody, które mogą podważyć decyzję sądu. Jak wynika z treści art. 344:

§ 1. Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku.

§ 2. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz twierdzenia i dowody. Przepis art. 205 § 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§ 3. Sąd odrzuca sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania.

Ważne jest, by pozwany precyzyjnie wskazał, dlaczego nie zgadza się z roszczeniem powoda. Może to obejmować argumenty dotyczące nieprawidłowości w żądaniu, np. brak podstaw prawnych czy faktów uzasadniających roszczenie. Sprzeciw najlepiej podeprzeć faktami czy dowodami, które będą potwierdzać stanowisko pozwanego, m.in. świadkami, dokumentami lub innymi materiałami, które mogą wpłynąć na rozstrzygnięcie sprawy.

Co warto podkreślić, składając sprzeciw od wyroku zaocznego, pozwany może uwzględnić własne zarzuty co do istoty sprawy – np. podnieść zarzut niewłaściwości sądu, jeśli uważa, że sprawa została rozpatrzona przez niewłaściwy sąd (np. sąd o niewłaściwej jurysdykcji). Jeśli pozwany ma własne roszczenia wobec powoda, może również zgłosić zarzut potrącenia, co oznacza, że chce zrównoważyć swoje długi z roszczeniami powoda. W sprzeciwie można także wytoczyć powództwo wzajemne, czyli zgłosić własne roszczenie przeciwko powodowi.

Czy można uchylić wyrok zaoczny?

Wyrok zaoczny można uchylić. Istnieją dwie główne sytuacje, w których może to nastąpić:

1. Sprzeciw od wyroku zaocznego – wniesienie sprzeciwu przez pozwanego skutkuje ponownym rozpatrzeniem sprawy przez sąd, co daje pozwanemu możliwość przedstawienia swoich argumentów i dowodów. Sąd bada wtedy wszystkie okoliczności sprawy i może uchylić wyrok zaoczny, jeżeli uzna zarzuty pozwanego za zasadne.
2. Uchylenie z urzędu przez sąd – sąd może również z urzędu uchylić wyrok zaoczny, jeśli po jego wydaniu okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej lub procesowej, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie. Taka sytuacja może wystąpić, gdy pozwany był niezdolny do działania w sprawach sądowych z powodu wieku lub stanu zdrowia.

W obu przypadkach uchwała sądu prowadzi do tego, że sprawa jest rozpatrywana na nowo, co daje szansę na obronę praw pozwanego. Może to prowadzić do różnych rozstrzygnięć, m.in.: oddalenia powództwa, zasądzenia roszczenia lub umorzenia postępowania.

W związku z powyższymi punktami wyrok zaoczny stanowi skuteczne narzędzie w rękach wierzycieli, umożliwia im efektywne dochodzenie swoich roszczeń w sytuacjach, gdy dłużnicy nie reagują na wezwania do zapłaty. Próbujesz bezskutecznie odzyskać należność od kontrahenta? Skontaktuj się ze specjalistami Kaczmarski Inkasso i sprawdź, jak możemy Ci pomóc rozwiązać ten problem. Zamów rozmowę przez formularz: https://kaczmarski.pl/kontakt.